199521325 4195922613762425 5756145278883422284 2

#TimorLeste #UNTL #FAGRI #DAP #COVID19 #COVID19TL 11 Juñu 2021

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) nia Fakuldade Agrikultura liuhusi Departamentu Agro-Pekuária (DAP), hala’o estudu Esperimentál iha Laboratóriu Hera ho tópiku “Hasa’e Produsaun Suniokultura” durante loron 76 (27 abril to’o 30 juñu 2021).

Objetivu estudu nian, atu hasa’e kualidade produsaun liuhusi uza marungi tahan uut, aplika métodu esperimentál, no téknika adbilitun (fó han 24 horas), uza amostra fahi ualu ( , durante loron 76.
Relasiona ho estudu ne’ebé hala’o, Diretór DAP nia, Profesór Doutór Luis Tavares, iha Kampus Sentrál UNTL nian, Díli (11-6), hateten katak esperimentál ne’e tópiku aseita husi Departamentu no estudante sira dezeña proposta ba semináriu no faze tuir mak tuun ba iha lokál orienta husi dosente sira.
“Ita-nia peskiza ne’e uza métodu esperimentál liuhusi uza marungi tahan uut hodi kombina ho batar uut, hare uut”, naan ran, tofu (Ampas tahu) husi ai-han hirak ne’e nia rezultadu ikus ita sei haree nia karkas (ko’a naan nia ruin ketak no isin ketak) hafoin tetu de’it isin mak haree nia rezultadu maibé ne’e esperimentál ida”, hatutan Diretór.

dirProfesór ne’e salienta katak, maské Díli iha hela Serka-Sanitária maibé ho kualidade nu’udar Diretór hamutuk ho nia dosente sira nafatin ida dever hodi fasilita orientasaun liuhusi ba direta no online au haree implementasaun estudu ne’e iha lokál.
“Ita ho esperansa katak estudu ne’ebé hala’o bele hatudu rezultadu di’ak, liuliu kontribui ba hasa’e kualidade naan fahi nian iha Timor-Leste, rezultadu ne’ebé indika nia produtividade sei publika iha jornál sientífiku”, tenik Profesór Luis.

Aleinde ne’e, Livia da Silva, finalista DAP nian (Peskizadora) hateten, atividade ne’e lori benefísiu ba sira ho esperiénsia iha peskiza sientífiku no fornese dadus hodi elabora traballu finál lisensiatura iha produsaun animál.
“Ami-nia Prosesu uza marungi tahan uut (1) kuu no hasai nia tahan, (2) habai iha mahon ka uma laran, (3) buti rahun ka prosesa sai uut hafoin kombina ho batar uut, hare-uut, na'an-ran, tofu (Ampas tahu) hodi fó han ba fahi, ami uza ho téknika adbilitun (fó han durante oras 24).
Livia mós hateten, implementa estudu ne’e iha Serka-Sanitária maibé orientadór sira hatudu sira-nia responsabilidade liuhusi garante nafatin orientasaun liuhusi online, no ba observa direta progresu peskiza nian, iha Hera-Díli.
Atividade ne’e hala’o husi estudante na’in 19 kompostu husi na’in 10 uza amostra fahi aman, sira na’in 9 mak uza amostra fahi inan.

Dosente orientadór sira mak Profesór Luis Tavares, Profesór Carlito de Araujo, Profesora Yuliaty, Profesór Armando Afonso, Profesór Graciano Soares Gomes, Profesór Eduardo Aniceto Serrão, Profesora Brigida António, Profesór Mateus da Cruz de Carvalho, Profesór João Américo, Profesora Lígia Tomás Correia no Profesór Mateus da Silva Tavares.

Média UNTL : Miguel Gonçalves
Foto : Miguel Gonçalves, Arkivu DAP

 

Comment

191571093 4195914430429910 4203319803392350529 2

#TimorLeste #UNTL #KIPKIUNTL #COVID19 #COVID19TL 11 Juñu 2021

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) nia Magnífiku Reitór, Profesór dr. João Soares Martins MPH, Ph.D, reuni ho ekipa Komisaun Implementasaun Planu Kontijénsia Interna (KIPKI)-UNTL, ne’ebé lidera husi dra. Teresa A. Madeira Soares, BDS, MPH hodi diskute preparasaun ba vasinasaun Sinovac.

Iha sala VideoKonferénsia UNTL nian, Díli (11/06), Magnífiku Reitór hateten katak parte universidade diskute ona ho Ministéru Ensinu Superior, Siénsia no Kultura (MESSK) kona-ba abertura ba vasinasaun uza aimoruk Sinovac nian ne’ebé sei abertura husi S.E. Primeiru-Ministru RDTL, Taur Matan Ruak, loron-Segunda, 14 Juñu, hahú husi tuku 08:30 dadeer to’o remata.
“Horiseik reprezentante MESSK mai iha Gabinete Reitór husu ita-nia fatin atu halo lansamentu ba vasinasaun uza aimoruk Sinovac ba Sivitas Akadémika UNTL tomak iha resintu Kampus Sentrál tanba ne’e agradese ba inisiativa”, tenik Reitór.

Dadaun ne’e, Komisaun Implementasaun Planu Kontijénsia Interna (KIPKI)-UNTL hamutuk ho Magnífiku Reitór no nia estrutura koordena hela preparasaun ba eventu ne’e.
Enkontru ne’e akompaña husi Visereitór ba Asuntu Akadémiku no Garantia Kualidade Interna, Profesór Doutór Samuel Venâncio de Sousa Freitas, Diretór-Jerál Servisu Apoiu Reitoria, Sr. Jacinto H. S. Belo, ho nia Xefe Departamentu sira, Diretora Nasionál Lojístika no Manutensaun, Sra. Fátima Odete Monteiro ho Xefe Departamentu sira, Diretora Unidade Kurikulár Transversál, Profesora Natalia Pereira, no pesoál tékniku sira.

Media UNTL : Agostinho da Cruz e Silva
Foto : Agostinho da Cruz e Silva

Comment

195067827 4193148737373146 4238359650255862967 1

#TimorLeste #UNTL #VRAE #UNWOMEN #COVID19 #COVID19TL 10 Juñu 2020

Universidade Nasional Timor Lorosa’e (UNTL) nia Magnífiku Reitór, Profesór dr. João Soares Martins MPH, Ph.D, ho Visereitora ba Asuntu Estudantís, Eng. Lígia Tómas Correia, partisipa iha reuniaun liu husi Zoom (10-6) ho Reprezentante UNWomen nian iha Timor-Leste Sra. Ramaya Salgado ho nia ekipa.

Objetivu enkontru ne’e, hodi diskute Programa Kampus Seguru (PKS) nian ne’ebé asina tiha memorandu iha 4 fulan marsu 2020 liubá, diskute mós atividade ne’ebé atu implementa iha tempu oin mai, iha ne’e mós parte UNWomen husu ba Universidade atu identifika pontu fokál ida atu servisu hamutuk ho UNWomen.

Programa Kampus Seguru nian ho vizaun atu empodera feto no labarik feto iha Timor-Leste atu goza sira-nia direitu livre husi asédiu seksuál no forma violénsia sira iha fatin privadu no públiku no bele asesu ba servisu ho kualidade aliña ho Objetivu Dezenvolvimentu Sustentavel (ODS).
Alende ne’e, parte rua ko’alia mós planu ba estabele komisaun ida iha UNTL atu kobre to’o iha Fakuldade sira atu implementa PKS nian ne’ebé planeadu ona iha akordu.

Média UNTL : Agostinho da Cruz e Silva
Foto : Agostinho da Cruz e Silva, Mateus Goncalves

 

Comment

196774895 4193523227335697 6047493961421446374 2

#UNTL #TimorLeste #GCHumanRights #GCAsiaPacific #HumanRightsCentreUNTL #COVID19 #COVID19TL 10 Juñu 2021

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) nia Sentru Direitu Umanus (SDU-UNTL), ne’ebé lokaliza iha Fakuldade Siénsia Sosiál (FCS), Kampus Caicoli, maka sei lidera projetu “Promove Edukasaun Direitu ba Labarik iha UNTL”, ne’ebé sei implementa hosi tinan 2021 ba tinan tolu (3) nia-laran.

Kordenadora Projetu ba SDU nian Sra. Juvita Pereira Faria, iha nota komunikadu haktuir ne’ebé media UNTL asesu (10-6) katak projetu Promove Edukasaun Direitu ba Labarik iha Timor-Leste, UNTL nia SDU mak sei lidera.
“Populasaun Timor-Leste kuaze pursentu 46,4 maka ho idade menus hosi 18, tanba ne’e (Promove Edukasaun Direitu ba Labarik iha UNTL) projetu ida-ne’e iha poténsia atu oferese kontribuisaun transformativu ne’ebé signifikante tebes ba timoroan sira, tanba edukasaun mós la relasiona ho Direitu Umanu”, hatutan Sra. Juvita.
Aleinde ne’e, Jerente ba Projetu hosi Global Campus of Human Rights, Sr. Adriano Remiddi hateten, atividade ne’ebé hala’o demostra komitmentu signifikante hosi UNTL nia SDU ba Timor-Leste.
''Projetu ida-ne’e demostra komitmentu signifikante hosi UNTL atu kontinua konvensiona edukasaun direitu umanus, no tarjetu hela ba asuntu sosiál sira ne’ebé todan iha sosiedade Timoroan nian”, dehan Remiddi.

195681388 4193522960669057 8384937832635312200 3

SDU Harii hosi susesu kolaborasaun ne’ebé estabelese ona entre @Global Campus of Human Rights no UNTL liuhosi kriasaun ne’e hetan apoiu hosi @União Europeia em Timor-Leste, projetu foun ida-ne’e ho objetivu atu dezenvolve kapasidade hodi estabele disiplina kurikulár kona-ba Direitu Labarik iha Fakuldade sira ne’ebé selesionadu.
Projetu ida ne’e envolve programa treinamentu estruturál ba dosente, inklui asesu ba estudu Mestradu, Dezenvolvimentu Kurikulu no instrumentu hanorin, atividade baze no eventu sira.

Resentemente direitu labarik hetan konsiderasaun aas liu, hanesan área estudu ne’ebé prioridade hosi Universidade Nasionál. Konsiente katak Timor-Leste hetan atensaun forte tebes iha setór direitu umanus, maibé sei nafatin hasoru difikuldades bo’ot iha asuntu protesaun direitu ba labarik (malnutrisaun, edukasaun, serbisu infantíl), universidade Nasionál iha komitmentu atu treinu rekursu umanus kualifikadu ne’ebé sei bele lidera issue todan refere.

Projetu ida-ne’e sei implimenta durante tinan tolu (3) nia laran, hosi fulan Janeiru 2021 no lidera hosi Ekipa Sentru Direitu Umanus, hamutuk ho Global Campus nia programa iha Sudeste Aziátiku, no mós liuhosi konsultasaun autoridade lokál, organizasaun internasionál no inisiativa sosiedade sivil ligadu ho asuntu direitu labarik iha nasaun ida-ne’e.
Atu buka hatene liután:

Vizita situs projetu Sentru nian: Este endereço de email está protegido contra piratas. Necessita ativar o JavaScript para o visualizar.
Tuir pájina FaceBook projetu: @UNTL.HumanRightsCentre
Konsulta situs projetu nian: www.gchumanrights.org/hrc-untl
Média UNTL : Agostinho da Cruz e Silva
Foto : Arkivu Sentru Direitus Umanus UNTL

 

Comment

194711225 4190960314258655 1231150736686842700 2

#TimorLeste #UNTL #VPM-MSSI #COVID19 #COVID19TL 09 Juñu 2021

Universidade Nacional Timor Lorosa'e (UNTL) nia Magnífiku Reitór, Profesór dr. João Soares Martins MPH, Ph.D, akompaña husi Proreitór ba Asuntu Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun, Profesór José Nelson Salsinha Ph.D, Diretór Nasional Planu i Finansa (DNPF), Sr. Egidio dos Santos Filipe, halo aprezentasaun planu Orsamentu Jerál Estadu (OGE-2022) nian, ba Vise-Primeira Ministra Asuntu Sosiais no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (VPMAS-MSSI), S.E. Armanda Berta dos Santos.

Magnífiku Reitór iha nia introdusaun hateten, OJE ba 2022 nian UNTL nia orsamamentu sa’e iha aumentu tanba nesesidade universidade nian liuliu iha dezenvolvimentu institusionál nian.
“Programa ba OJE 2022 nian, UNTL iha programa tolu, Programa Jeneru, Boa Governasaun, Jestaun Institusional no Ensinu Superior, kompara ho orsamentu 2021 ami aumenta tan maisumenus 4% atu responde ba nesesidade universidade nian liuliu kestaun biblioteka, laboratorium, saladeaula no seluk tan”, tenik Reitór iha salaun MSSI-Kaikoli, Díli (04/06),

192594661 4190957524258934 3257219895378327028 1

Iha fatin hanesan, Diretór Nasional Planu i Finansa (DNPF), Sr. Egidio dos Santos Filipe, iha nia aprezentasaun hateten, OJE 2022 nian husi UNTL fahe ba parte rua liga ho programa PEDN no ODS.
“Iha OJE 2022 ami fahe ba parte rua hanesan programa ne’ebé alina ho Planu Estratéjiku DezenvolvimentuNasionál (PEDN) ho Objetivu Dezenvolvimentu Sustentavel (ODS) no projesaun anual ba 2022 nian”, tenik Sr. Egidio.

Aleinde ne’e, Instituisaun sira ne’ebé tutela ba MESSK mós hato’o sira-nia planu hanesan Ajénsia Nasionál ba Avaliasaun Akadémika (ANAAA), Institutu Politékniku Betano (IPB) no Institutu Nasionál Siénsia no Teknolojia (INCT).
Partisipa husi Vise-Primeira Ministra Asuntu Sosiais no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, S.E Armanda Berta dos Santos ho nia estrutura, Ministru Ensinu Superior Siénsia no Kultura, S.E. Longuinhos dos Santos, Prezidente no Vise-Prezidente, Diretór husi Instituisaun ne’ebé tutela ba MESSK.

Média UNTL : Agostinho da Cruz e Silva
Foto : Agostinho da Cruz e Silva

 

Comment