UNTL-FAGRI APREZENTA REZULTADU PRELIMINÁR PESKIZA AGRO-FLORESTA

#TimorLeste #UNTL #FAGRI #CIRAD #GIZ #COVID19 #COVID19TL 14 Marsu 2022

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) nia Fakuldade Agrikultura (FAGRI) liuhusi Departamentu Agronomia, aprezenta rezultadu peskiza kona-ba “Tipu Agro-Floresta nia benefísiu ba agrikultór sira iha Munisípiu Baucau iha Suku rua hanesan, Suku Samalari no Gariwai”, iha salaun FAGRI-UNTL nian, Díli (14/03). zz 1

Dekanu FAGRI nian, Profesór Carlito de Araújo M. Code Ph.D, apresia ho rezultadu ne’ebé aprezenta, maské sei prelimináriu maibé hatudu importánsia atu deskobre tipu Agro-Floresta nia benefísiu ba agrikultór sira. 

“Semináriu ne’e realiza tanba apoiu husi CIRAD, Fakuldade hanesan implementadór no tanba ne’e ha’u apresia tebes ba peskizadór sira ne’ebé konsege aprezenta ona rezultadu provizoriu maské sei iha faze analiza, tanba liuhusi aprezentasaun ne’e ajuda estudante sira envolve diretamente no aprende barak liu”, tenik Dekanu. zz 2

Koordenadora ba Peskiza Agro-Floresta nian Sra. Marguerita Cogne hateten, objetivu husi peskiza ida ne’e atu komprende di’ak liu benefísiu no dezafiu husi aspetu sosiál, ekonomia no ekolojia liuhusi sistema agro-floresta iha Timor-Leste. 

“Iha peskiza ne’e, identifika katak, bainhira ita kuda diversidade barak sei kontribui ba "ekonomia" rendimentu agrikultór iha tempu naruk, menus dependente ba variasaun folin, “sosiãl” hasae nutrisaun ba ita nia isin no “ekolojia” sistema sira ne’e sei kaer karbono barak liu hodi hamenus mudansa klimátika”, dehan Sra. Cogne.

Koordenadora Marguerita Cogne hatutan, Sentru peskiza sira ne’e hakarak halo parseiru barak liu ho ema hotu iha mundu akadémiku sira nune’e bele sai méritu ba agrikultór iha nasaun ida-idak iha mundu inklui Timor-Leste.zz 3

Iha fatin hanesan, Alarico Araújo Xavier hanesan peskizadór hateten, peskiza refere hala’o durante fulan neen, sira konsege aprende buat foun barak alende materia husi eskola no instrumentu sira ne’ebé nia uza ba peskiza mak uza GPS hodi hetan mapamentu.

“Previléjiu tanba bele aprende buat siénsia foun, durante ne’e peskiza ne’e, ha’u haree liubá mapamentu entaun ha’u uza GPS no kolega sira seluk uza instrumentu sira hodi identifika Aihoris sira no seluk tan”, dehan Alarico.

Peskiza ne’e hala’o durante fulan ne’e, lokál tarjetu mak Suku Samalari no Gariwai (Munisípiu Baucau), ho objetivu atu hatene tipu Agro-Floresta nia benefísiu ba agrikultór sira, uza métodu esperimentál, no uza Aihoris sira hanesan amostra, no instrumentu seluk mak GPS (The Global Positioning System).zz 4

Projetu peskiza ne’e, lidera husi Sra. Marguerita Cogne (CIRAD). Enkuantu iha implementasaun superviziona husi Profesór Vicente de Paulo Correia, Ph.D, no Profesór Marçal Gusmão, Ph.D, no envolve husi estudante na'in haat, Juvencio dos Santos, Bebeto Fernandes, Teofilo Gomes, Alarico Araújo Xavier no estudante Universitáriu Fransa nian, Rodolphe Nartin.

Peskiza ne’e hetan suporta husi Uniaun Europeia koopera ho Alemaña, implementa husi Sentru Peskiza ba Dezenvolvimentu Internasional no Agrikultura (CIRAD) no Ajénsia Alemaña nian ba Kooperasauan Internasionál (GIZ) liuhusi Projetu Ai ba Futuru. 

Média UNTL 📝 : Leonia de A. da Costa

Foto 📷 : Denilson A. Barros